Botanik Özellikleri ve Ekolojik İstekleri

İncir Urticales takımının Moracae familyasının Ficus cinsinden olan Ficus carica türüdür. Bir çok yabani ve kültür alt türleri vardır. İncir kültürü Anadolu’da insanlık tarihi kadar eski dönemlere dayanan kültür meyveleri içinde en eski gelişme tarihine sahip meyvelerden biridir. İncirin anavatanı Türkiye olup, buradan Suriye Filistin ve daha sonrada Ortadoğu üzerinden Çin ve Hindistan’a yayılmıştır. İncirin özel döllenme ve kendine özgü kurutma şartları isteyen bir meyve olması yetiştiği bölgeleri sınırlı kılmaktadır. İncir her ne kadar subtropik bir meyve olsa da geniş ekolojik uyum kabiliyeti nedeniyle yurdumuzun tüm sahil kuşağında ticari olarak yetiştirilmekte olup, kuru ve taze incir üretim amacı ile Büyük ve Küçük Menderes havzalarında yoğun olarak üretimi yapılmaktadır. Kışları ılık, yazları sıcak ve kuru yerler ister. Yıllık ortalama sıcaklığın 18-20 ⁰C olduğu yerlerde yetişir. Meyve doğuşundan hasat sonuna kadar olan Mayıs-Ekim aylarında, daha yüksek ortalama sıcaklıklar ve özellikle meyve olgunluğu ve kurutma döneminde (Ağustos-Eylül) ayları 30 ⁰C kadar çıkan ortalama sıcaklıklar istenir.

İncir, Ficus carica L., kışın yaprağını döken bir bitkidir. Çok az miktarda kış soğuklamasına ihtiyaç duyar. Çok kısa devam eden –9 ⁰C üstündeki sıcaklıklar zararlı olabilir. Ekim-Kasım aylarında -3, -4 ⁰C kadar düşen erken donlardan genç ağaçlar zarar görebilir. Ve kışın -6, -8⁰C genç ağaçlar ölebilir. Mart sonu ve Nisanda –1 ⁰C ve daha düşük ilkbahar donları yeni sürgün büyümesini zarara uğratır ve ürün azalmasına neden olur. Kış sonlarında hava sıcaklığında -4, -7 ⁰C kadar olan düşmeler erkek incirlerde boğa ürünü; dolayısıyla ilek arısının zarar görmesine neden olur. Optimal yıllık yağış isteği 625 mm.dir. Yağış miktarının 550 mm.nin altına düşmesi durumunda sulanması gerekir. Yağışların kurutmacılık yönünden Kasım-Haziran aylarında olması, kuruma mevsimi olan Temmuz-Eylül aylarının ise yağışsız ve bulutsuz olması istenir. Hava bağıl neminin kurutma mevsiminde %40-45 arasında olması %50’yi geçmemesi gerekir. Çok fazla nemli topraklar hariç hemen her toprakta, kayalıklar üzerinde, taşların yarıklarında, hatta epifit olarak başka bitkiler üzerinde yetişir. Kuru incir kalitesi söz konusu olduğunda iklim istekleri gibi toprak istekleri açısından da seçici olur. Derin, kumlu-killi, yeterli organik materyal ve kirece sahip topraklar ister. En iyi gelişmeyi 120 cm. ve daha derin topraklarda gösterir. İncir ağaçları kireççe zengin topraklarda iyi gelişir. Toprak reaksiyonu yönünden PH’ı 6-7.8 olan nötr ve nötre yakın topraklar uygundur. Toprak tuzluluğuna az dayanıklı bir bitkidir.

Uygun iklim şartları içersinde tek gövdeli don tehlikesin olduğu yerlerde ise ocak şeklinde yetiştiriciliği yapılır Ağaçlar ortalama, çeşitlere de bağlı olmak şartıyla, 8-10 metre boy yapar. Dalları gevrek yapıda olup genelde kül rengidir. İncirin dal sistemini teşkil  eden sürgünler emzik denen bir yıllık dalların tepe gözlerinden meydana gelir. Bir çok incir çeşidinde dallar daima uçdan sürer. İncirde birbirinden ayrı karakterde odun ve meyve dalları teşekkül etmez. Çiçek gözleri de odun gözleri de aynı sürgün üzerinde yaprak koltuklarında meydana gelir. Yapraklar genelde parçalı, tüylü ortak özelliğinde değişik formlarda karşımıza çıkar. Meyve şişkin, etli çukur, iç yüzeyi tamamen çiçeklerle kaplı bir kılıf şeklindedir. İncir meyvesi aslında incir çiçek kılıfının (receptacle) büyümesi ve etlenmesi suretiyle meydana gelmiş yalancı bir meyvedir. Tüm Ficus türlerinde görülen bu yapıya “Syconium” denir. Meyve dış dünya ile olan bağlantısını “ostiolum” denen etrafı pullarla çevrelenmiş bir açıklıktan sağlar. İncirin çiçeklenme durumu ve buna  bağlı olarak da döllenme biyolojisi ayrı bir önem taşımaktadır. İncir dioik bir meyve türüdür. Dişi ve erkek çiçekleri içeren meyveler (syconiumlar) ayrı ağaçlar üzerinde bulunur. 3 tip çiçeğe sahiptir:

v       Erkek meyvelerde bulunan ERKEK ÇİÇEKLER: Erkek meyvesinin ostiolune yakın yerde meydana gelirler ve döllenme için poleni meydana getirirler.

v       Erkek meyvelerde bulunan DİŞİ GAL ÇİÇEKLERİ: Bir çeşit dişi çiçektir. İlek arsının, Blastophaga psenes, yumurta bırakmasına uygun olarak kısa stilli ve daha büyük ve yuvarlak yumurtalığa sahiptir. İlek arıcığının hayat döngüsünü tamamlamasında en önemli görevi üstlenmiştir.

v       Dişi meyvelerde bulunan DİŞİ ÇİÇEKLER: Dişi, yani meyvesini yediğimiz meyvelerde bulunur. Dişi gal çiçeğine göre çok daha uzun stile sahiptir. Bunların içeriye ilek aracığı tarafından taşınan polenler vasıtasıyla döllenmesi sonucunda meyve tutumu gerçekleşir.

İncirde döllenme erkek ve dişi çiçeklerin kapalı bir çiçek kılıfı içersinde olmasından dolayı döllenme ilek sineği, Blastophaga psenes, denilen ve erkek incirlerle simbiyoz halde yaşayan bu böcek sayesinde olur.

Döllenme biyolojisi açısından dişi incirleri 4 tipe ayrılır.

v       Döllenmeye gerek göstermeden, partenopkarpi yolu ile normal yemeklik ilkbahar ve yaz ürünü verenler (Adi Tip)

v       Ürün vermek için mutlaka döllenmeye ihtiyaç gösterenler (İzmir Lop İncirleri)

v       İlkbahar ürünü için döllenmeye ihtiyaç göstermedikleri halde, yaz ürününü olgunlaştırma için döllenmeleri gerekenler (San Pedro)

v       İlkbahar ürünü için döllenmeye ihtiyaç gösterdikleri halde yaz ürününü döllenmeden olgunlaştıranlar (Adriyatik)

Erkek ve dişi incirler ağaçları diğer meyve türlerinde olduğu gibi tekbir çiçeklenme ve meyve bağlama periyodu yoktur.  Bütün vegetasyon süresince devam eden çiçeklenme söz konusudur. Birbirini izleyen şekilde, yılda 3 kez çiçeklenme ve üç kez ürün meydana getirir. Erkek incir çeşitlerinin meydana getirdiği üç ürün:

q       Boğa Ürünü (Mamme, Kış Ürünü):Vegetatif büyüme durduğunda meydana gelir. Kış boyunca dormant halde kalır. Sıkı ve sert dokusuyla arıcığı kış soğuklarından korur. Erkek çiçek ve buna bağlı olarak polen miktarı azdır.

q       İlek Ürünü (Prophichi, İlkbahar Ürünü): Bir önceki büyüme mevsiminde oluşmuş sürgünler üzerindeki uyur gözlerden ilkbaharda meydana gelir.yaz mevsiminde olgunlaşır. Bol miktarda çiçek tozu meydana getirir dişi incirlerden ürün eldesinde bu meyveler kullanılır (İlekleme). Yetiştiricinin ihtiyaç duyduğu üründür.

q       Ebe Ürünü (Mamoni, Yaz Ürünü): Yaz mevsimindeki büyüme dönemi içersinde oluşur ve olgunlaşır, polen miktarı boğadakinden çok daha fazladır.

Dişi İncir Çeşitlerinin meydana getirdiği üç ürün:

q       Yel Lopu (İlkbahar Ürünü, bir sene önceki sürgünlerde meydana gelir)

q       İyi Lop (Ana Ürün, Yaz Ürünü)

q       Son Lop (Sonbahar Ürünü)

Erkek incir ağaçlarında değişik meyve ürünlerinin birbirini izleyen doğuş periyotları, herbir ürünün içindeki erkek ve dişi gal çiçeklerinin karşılıklı olarak olgunlaşma zamanları, ilek sineğinin değişik generasyonlarının devamı için gerekli olurken yine dişi incirlerdeki dişi çiçeklerinin döllenme olgunluğuna gelmesi erkek ürünlerdeki polen olgunluk zamanlarının ve arıcığın gal çiçeklerinden çıkma zamanlarının birbirine paralel olması doğadaki senkronize olmuş düzenin en güzel örneklerinden biridir.

Erkek incir ağaçlarında bir serinin ürünleri ceviz büyüklüğüne ulaştığında, (erkek çiçekler olgunlaştığında), diğer serinin ürünleri fındık büyüklüğüne gelir, yani gal çiçekleri olgunluğa gelir. Bir sonraki ürüme geçen dişi arı değişikliğe uğramış dişi gal çiçekleri üzerine yumurta bırakırlar. Yumurtalardan çıkan larvalar, bu çiçeklerin ovaryumlarında (Ege Bölgesinde halk arasında bu ovaryumlara darı denir) gelişir. Erkek arılar, dişi arılardan önce yumurtadan çıkar ve dişi arılar gal çiçeklerini terk etmeden önce onları döller. Çiftleşmeden sonra, ergin dişi arılar takip eden erkek incir meyvesine geçer ve böylece bu döngü devam eder.